Kolejnym postulatem z programu samorządowego jest dostosowanie podziału terytorialnego do zmieniających się czasów.Chcemy to osiągnąć poprzez następujące działania.
Dalsze zachęty do łączenia gmin w duże organizmy
Rosnąca depopulacja Polski i starzenie się społeczeństwa, widoczne w statystykach GUS (do 2035 r. ma być nas o 2,5 mln. mniej), powoduje, że małe gminy mają coraz więcej trudności w realizowaniu usług publicznych i stają się niewydolne finansowo. W Polsce rozdrobnienie gmin
jest znaczące: 623 jednostki mają poniżej 5 tys. mieszkańców, a blisko 1000 JST – między 5 a 10 tys. mieszkańców. Za jeden z najlepszych sposobów przeciwdziałania kurczeniu się gmin w większości krajów europejskich uznano ich konsolidację. Na największą skalę łączenie realizowano w Danii, która ma tę samą gęstość zaludnienia, co Polska. Gminy łączy się też w Szwecji, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Holandii czy Japonii, a nawet we Francji czy Szwajcarii, znanych z rozdrobnienia terytorialnego. O konsolidacji decydują głównie względy ekonomiczne, gdyż w dużym podmiocie są większe i stabilniejsze wpływy z podatków oraz działa efekt skali, więc usługi są tańsze. Po
połączeniach bardziej równomiernie w skali kraju rozłoży się też rozkład dochodów samorządów. Będziemy zatem kontynuować zachęty do sukcesywnej konsolidacji, zaczynając od tzw. gmin obwarzankowych (wokół miast) oraz małych i nieefektywnych ekonomicznie JST. Preferujemy łączenie gmin w całości, zamiast wydzielania z nich poszczególnych części (np. sołectw). Równocześnie będziemy promować i zwiększać rolę związków międzygminnych.
Wzmocnienie jednostek pomocniczych
Konsolidacja gmin w duże organizmy nie może się odbywać za cenę utraty lokalnej tożsamości, „małych ojczyzn”. W przypadku powstania dużych gmin, mieszkańcy muszą mieć podmioty, z którymi mogą się identyfikować na najniższym szczeblu. Badania socjologiczne pokazują, że najłatwiej o tożsamość wspólnotową w obrębie jednej wsi czy nawet ulicy. Stąd będziemy dążyć do zwiększania kompetencji i budżetów jednostek pomocniczych na terenach miejskich (rady dzielnic, rady osiedli) i wiejskich (sołectwa). Określimy kompetencje jednostek pomocniczych i wydzielimy części budżetu gmin do wyłącznej decyzji sołectw, rad osiedli czy dzielnic o ich przeznaczeniu. Jednostki pomocnicze otrzymają też prawo inicjatywy uchwałodawczej w radzie gminy.
Konsultacje w sprawie zasadności istnienia powiatów
Utrzymywanie trzech szczebli samorządu terytorialnego w Polsce generuje koszty administracyjne i prowadzi do dublowania się zadań, zwłaszcza powiatów z gminami (edukacja, pomoc społeczna, ochrona zdrowia, środowiska i transport). Powiaty, działając w obecnej formie, się nie sprawdziły: nie posiadają praktycznie własnych źródeł finansowania, mają przydzielonych wiele kosztochłonnych instytucji (urzędy pracy, powiatowe centra pomocy rodzinie), a mieszkańcy nie rozumieją, dlaczego muszą korzystać z urzędów i gminy, i powiatu w celu np. dokonania podziału działek. Dlatego zobowiązujemy się do przeprowadzenia szerokich i rzetelnych, ogólnopolskich konsultacji społecznych na temat dalszego funkcjonowania powiatów. W ich efekcie zaproponujemy konkretne
